Türkiye’nin tarih kokan gözbebeği: Zeugma mozaik müzesi
Gaziantep’in Nizip ilçesine bağlı Belkıs Köyü yakınlarında kurulmuş Zeugma Mozaik müzesi, gerek bina büyüklüğü, gerekse sergilenen mozaiklerin kapladığı alan bakımından dünyanın en büyük mozaik müzelerinden biri olarak bilinmektedir.
Asırlar önceki sanatı ayaklarımızın altına seren, sanat tarihçileri, arkeologlar aynı zamanda tarih ve kültür meraklılarının göz bebeği haline gelmiş bir müzedir.
Türkiye’yi ziyaret etmek için tek başına sebep oluşturabilecek bir zenginliğe sahiptir.
Resmi açılışı 9 Eylül 2011’de yapılan Zeugma Mozaik Müzesi, 25 bini kapalı olmak üzere 30 bin metrekarelik alana kurulmuştur.
Mozaiklerin üstün bir sanat zevkini yansıtması, Geç Antik Dönem kiliselerine, Erken Süryani ve Hristiyan ikonografisine ait örnekleri barındırması müzeyi daha da çekici hale getirmektedir.
Çağımızın en önemli arkeolojik keşiflerinden olan Zeugma Antik Kenti’nden çıkartılan, toplam olarak 2 bin 500 metrekarelik alanı kaplayan ve bu dönemde sanatın ulaştığı zirve noktasının örneklerini meydana getiren mozaiklerin haricinde yine Roma Dönemi’ne ait heykeller, sütunlar ve çeşmeleri de müzede görebilmek mümkündür.
Müzede yer alan mozaik panoların tamamı çok büyük ustalık eseridir. Bazılarının tam 500 bin parçadan meydana getirilmiş olması yanında figürlerin gerçekçilikleri ve canlılıkları da hayranlık uyandırmaktadır. Ancak müzenin en önemli eseri bu çok büyük boyutlu panolar değil, diğerlerine göre oldukça küçük bir parça halinde keşfedilmiş olan M.S. 2’nci yüzyıl tarihli Maenad ya da daha bilinir adıyla Çingene Kızı Mozaiği‘dir.
Kimilerine göre Büyük İskender, kimilerine göre ise Yer Tanrısı Gaia’dan esinlenilerek oluşturulmuş.
Bölgede kaçakçılar tarafından yapılan kazılarda gözden kaçırılan Çingene Kızı mozaiği aslında tek parça değil. Büyükçe bir odanın zeminini tamamen kaplayan bir eserin küçük bir parçası. Mozaiğin geri kalan parçaları ise kaçakçılar tarafından yıllar önce ABD’ye götürülerek satılmıştır. Ohio Üniversitesi’nde bulunduğu bilinen kayıp parçaların 4 yıllık yoğun çalışmalar sonucunda Türkiye’ye ait olduğu kanıtlanarak ait olduğu yere, Zeugma’ya dönmesi kararı alınmıştır.
Maenad Villası’nda yemek odasının taban mozaiğinin geriye kalan tek parçasını meydana getiren figürün gözlerindeki mahzun ifade bu mozaiği müzenin en beğenilen buluntusu yapmış ve Zeugma’nın Mona Lisa’sı olarak adlandırılarak antik kentin ve müzenin simgesi haline getirmiştir.
Türkiye’nin en etkileyici tarihi eserleri arasında sayılan ‘Çingene Kızı’ mozaiğinin eksik parçaları, kaçakçılar tarafından yağmalanarak ABD’ye kaçırıldıktan 50 yılı aşkın süre sonra 8 Aralık 2018’de ülkeye geri getirilmiştir. Yaklaşık iki bin yıllık mozaiğin 12 parçası, ABD’den Gaziantep’teki Zeugma Mozaik Müzesi’ne getirilmiş ve özel bir törenle ziyarete açılmıştır.
